Pazar yazıları (4)
– 15 Aralık 2018 –
Tarih : 15 Mayıs 1716…
Yer : Almanya’nın Göppingen kenti…
Kent meydanında üç bine yakın asker…
Bunlar Dük Eberhard Ludwig von Württemberg’in (1676-1733) emriyle kurulan piyade alayının askerleridir… Dükün de katılımıyla yemin töreni yapılmaktadır…
Bu ünlü ‘Alt Württemberg’ alayının kuruluş günüdür… Yıllarca çeşitli cephelerde savaşa katılır… Stuttgartlı ünlü Alman şair Friedrich Schiller’in babası Johann Caspar Schiller de bu alayda subaydır. Alay, Birinci Dünya Savaşı sonunda 1919’da Versay Anlaşması’yla lağvedilir.
Göppingen, Almanya’nın güneyinde Baden Württemberg Eyaleti başkenti Stuttgart’a yaklaşık 40 km uzaklıkta bir şehirdir… Son yıllara kadar sanayinin yoğun olduğu bir bölgeydi… Madeni para basımı başta olmak üzere çeşitli preslerin imalatçısı dünyaca ünlü Schüler, oyuncak tren imalatçısı Maerklin, amblemi kertenkele olan ayakkabı firması Salamander, ağır sanayi makineleri üreticisi Boehringer, prefabrik ev firması Kübler, mutfak firması Alno gibi firmalar hep buradaydı… Ayakkabıcı, derici bir aileden gelen rahmetli babam ve annem de Salamander’de çalışıyordu… Kardeşim ve benim yaşamımın büyük bölümü burada geçti diyebilirim… Kent, Alleman Prensi Geppo tarafından kurulmuş… -ingen eki tüm Alleman yerleşim bölgelerine verildiği için adı Geppingen’miş. Daha sonra Göppingen olmuş…
Bunları niçin yazıyorum… Tarih dersi vermek/öğretmek için değil elbette… 15 Mayıs 1716’da meydanda toplanan askerler arasında Anna Maria Christmann da vardır… Ben de bunu yıllar önce kent müzesinde katıldığım bir tarih konferansında duymuştum… Sonra bayağı araştırdım… Alaya sadece erkekler alınıyor ama Anna Maria erkek kılığına girip katılmış… Kimse fark etmemiş… Anna Maria, kilise kayıtlarına göre, 7 Şubat 1697’de Göppingen’in bir banliyösünde doğmuş… Erken yaşta annesi ve babasını kaybedince zorlu bir gençlik dönemi yaşamış… Babası Thomas Christmann’dır… Aslında Müslüman bir Osmanlı… Savaşta esir düşünce Göppingen yakınlarına getirilmiş… Yakınlardaki Gingen/Fils Kilisesi vaftiz kayıtlarına göre 1695’te Hıristiyan olmuş… (Taufeintrag Thomas Christmann, 1695, Taufregister Gingen/Fils, Kirchenbuch 1943, Bd. 1.) Magd isimli bir kadınla evlenip buraya yerleşmiş… Anna Maria doğmuş…
Anna Maria’nın da bulunduğu alay yemin töreninden hemen ertesi gün harekete geçip Ulm kentine gider. Tuna nehrini sallarla geçip Macaristan’a ulaşır. Macaristan’ta Prens Eugen von Savoy’un komutasına giren alay 1716-1717’de Osmanlılara karşı Petervaradin ve Belgrad savaşlarına katılır. Anna Maria savaşta yaralanıp Osmanlılara esir düşer… Ancak kadın olduğu anlaşılınca serbest bırakılıp geri dönmesi sağlanır. Stuttgart’a döner ama olay ortaya çıkar. Württemberg Dükü de olayı öğrenir ama yaptıklarından dolayı affedip tekrar Württemberg’e yerleşmesine izin verir… Postacı olarak çalışır… Stuttgart’taki ölüm kayıtlarına göre 2 Mart 1761’de 64 yaşında ölür… Anna Maria’nın hazin hikayesi işte böyle… Almanca ‘Türkenmaria’ öyküsü… Anna Maria, acaba babasının aslına Müslüman bir Osmanlı olduğunu bilseydi yine gidip Osmanlılara karşı savaşır mıydı… Veya gerçeği biliyor muydu… Kaderin garip cilvesi bazen böyle olabiliyor demek ki…
Bu olayda kaderin diğer cilvesi ise Humbaracı Ahmed Paşa’dır. Asıl adı Claude Alexandre Comte de Bonneval olan Ahmed Paşa, Avusturya ordusunda Prens Eugene’nin komutasında general olarak Türkenmaria ile birlikte Petervaradin ve Belgrad’ta Osmanlılara karşı savaşır… Daha sonra Prensle arası bozulunca önce Bosna’ya gider, daha sonra da Osmanlılara sığınır…
FOTO: Alman ressam Georg Philipp Rugendas’a ait Petervaradin Savaşı tasviri… 5 Ağustos 1716’ta bugünkü Sırbistan’ın Novi Sad bölgesinde meydan muharebesidir. Osmanlı ordusuna Sadrazam Damat Silahtar Ali Paşa, Avusturya ordusuna ise Prens Eugen komuta eder. Ali Paşa’nın vurulmasıyla Osmanlı Ordusu bozguna uğrar…
Halit Çelikbudak
