MACARİSTAN – BUDAPEŞTE’DE TÜRK İZLERİ
Batı’dan gelince ilk, Doğu’dan gelince son Türk-İslam eseri olan Gülbaba Türbesi Macaristan’da Türk-İslam eserleri arasında en önemli yeri alıyor.
Gülbaba, Buda (Budin) kentinde yaşayan bir Bektaşi dervişiydi.
Kanuni Sultan Süleyman 1541 yılında Budin Kalesi’ni alınca Macaristan’ın en büyük kilisesi olan Matyas’ı Cami haline çevirerek cuma namazı kıldırdı.
Bu namazda Gülbaba adlı derviş, namaz kılarken yere yığılıp öldü.
Gülbaba’yı bir “Aziz” gibi gören Macarlar, bu olaydan hemen sonra onun adına bir mezar yaptılar.
Bu mezar iki yıl sonra Budin’in üçüncü valisi Mehmed tarafından Türbe’ ye çevrildi.
BUDA KRAL, PEŞTE KRALİÇE
İki kentin birleşmesiyle oluşan Doğu’nun küçük Paris’i Budapeşte’nin Türk etkisi altında kalan Buda bölümü ‘Kral Buda’, Tuna Nehrinin diğer yakasındaki Peşte bölümü ise ‘Kraliçe Peşte’dir.
Macarlar Kral ve Kraliçe’lerini 8 muhteşem köprü ile buluşturarak bugünkü sihirli Budapeşte’yi yaratmışlar.
Budapeşte’yi kuş bakışı gören tepeye yerleştirdikleri birbirine kavuşmak için kollarını açmış Kral ve Kraliçe’nin bronz heykelleri de bu olayı simgeliyor.
SIFIR KİLOMERE TAŞI
Macarlar, Budapeşte’nin tam ortasına bir “Sıfır Kilometre Taşı” dikmişler ve “Ülkenin merkezi burasıdır” demişler.
Gerçekten de, Macaristan’ın neresinde bir kilometre levhası görürseniz, Budapeşte’deki bu taştan ne kadar uzakta olduğunuzu anlıyorsunuz.
MACARİSTAN’DA TÜRK İZLERİ
Macaristan’ın her yerinde Türk izlerine rastlarsınız.
Örneğin Peç kentindeki Kasımpaşa Camii.
Türk sanatının tipik bir örneğini veren caminin kubbesi üzerinde hilal ve hac birleşiyor.
Macaristan’da birde ‘Ata yadigârı’ kaleler var.
Tarihçiler, Türklerin uzun yıllar bu kıtada tutunmalarını Macaristan’ın üç önemli kalesi Estergon, Eğri ve Zigetvar’ı elinde tutmasına bağlıyorlar.
ATA YADİGARI KALELER
Tuna Nehri üzerinde olan Estergon Kalesi’nin 13 nolu salonu Osmanlı dönemine ayrılmış, Türklerin savaş nişanlarından silahlarına kadar her türlü eser burada sergilenmektedir.
Zigetvar Kalesi 1566 yılında fethedildi.
içindeki Kanuni Camisi Macaristan’daki önemli Türk anıtlarından biridir.
Camii’nin 110 merdivenli minaresi bugün hâlâ sapasağlam ayakta duruyor.
En uzun Minare 17’nci yüzyıl başlarında yapılan Kethüda Camii, Mağfiret Tarikatı tarafından 1841 yılında yıktırılmıştır.
Ancak tarikat, bu tarihte Camii’nin 97 basamaklı minaresine el sürmemiştir.
Kethüda Camii minaresi, Eğri kentinin her yerinden rahatlıkla gözükmektedir…
MOHAÇ OVASI
Türklerin Macaristan’da kaldıkları 140 yılın Öyküsü ünlü Mohaç Meydan Savaşı ile başlar.
Kanuni Sultan Süleyman’ın Macar ordusunu bozguna uğrattığı Mohaç Ovası’nda Kanuni bu savaşı kazanarak 10 gün içinde Macaristan’ı Osmanlı topraklarına katmıştı…
Macaristan, Türkleri gerçekten seven ve onlara değer veren ender ülkelerden biri.
KAHRAMAN DÜŞMANDI, RAHAT UYUSUN
Bunun çok ilginç bir örneği ise Budapeşte’de Arnavut Paşa anısına Macarlar tarafından yapılan mezar ve dikilen mezar taşı.
Bu mezar taşında “143 yıllık Türk egemenliğinin son Buda Valisi Abdurrahman Abdî Arnavut Paşa, bu yerin yakınında, 1686 Eylül ayının 2,ci günü öğleden sonra yaşamının 70. yılında maktul düştü.
Kahraman düşmandı, rahat uyusun!” yazısı kazınmış.
YAKOVALI HASAN PAŞA CAMİİ
Yâkovalı Hasan Paşa tarafınan 16.cı yüzyılda yaptırılmış olan ve onun adını taşıyan Türk-İslam sanatının Macaristan’daki en görkemli anıtlarından biri ‘Yakovalı Camisi’dir 1960 yılında yeniden restore edilerek Müze haline getirildi.
TÜRK KAPLICA VE ILICALARI
Budapeşte’de 4 tane Türk kaplıcası var.
Bu kaplıca ve ılıcalar sırasıyla Rudas, Rac, Csaszar ve Kiraly adlarını taşıyor.
Rudas Ilıcası 1570’li yıllarda Sokullu Mehmet Paşa tarafından Tuna kıyısında yaptırıldı.
Bir de cinsel gücü arttırdığına inanılan Rac Ilıcası var.
Rac Ilıcası’na Türkler devrinde “Debbağhane Ilıcası” adı verilmiş.
12 radyoaktif menbası olan Csaszar Kaplıcası, 1500’lü yıllarda Türkler tarafından inşa edilmiş.
Kaplıca özellikle diş etleri ve solunum yollarında şifa dağıtmasıyla ünlüdür.
Kiraly Kaplıcası, 1565 yılında inşa edilmiş.
Türk sanatının güzide örneklerinden biri olan bu kaplıca, aynı zamanda mimari yapısı ve kubbelerindeki hilalle, Macaristan’daki Türk hükümdarlığının bugünlere yansıyan bir uzantısı.
Muammer Elveren
