Oraj ya da gök gürültülü fırtına, çoğunlukla şimşek ve gök gürültüsü ile yağmur veya dolu eşliğinde görülen bir hava olayı. Meteorolojide İngilizce thunderstorm kavramından oluşturulmuş TS kısaltması ile gösterilir. Oraja kümülonimbüs bulutları neden olur.
Oraj; Cumulonimbus ve iyi gelişmiş cumulus bulutlarının yarattığı, gök gürültüsü, şimşek, hamleli yer rüzgarı, türbülans, kuvvetli yağmur sağanağı, dolu, buzlanma, orta veya kuvvetli dikey hareket ile karakterize edilen nispeten kısa süreli -yaklaşık 2 saat- lokal fırtına. Bir orajın istasyona yaklaşması durumunda önce rüzgar rasatçıdan uzaklaşıyor gibi eser ve barometre düşmeye başlar. Oraj biraz daha yaklaşınca barometre biraz yükselir ve rüzgar tam tersi yönde yön değiştirerek rasatçıya doğru esmeye başlar. Kuvvetli yağışın başlamasıyla da barometre tekrar düşer. Orajların meydana geldiği bulutlarda taban sıcaklığı yaklaşık olarak 0 °C, tepe sıcaklığı ise -20 °C ‘dir. Bulutun elektrik yüküne bakıldığında tavanın pozitif, tabanın negatif olduğu görülür.
Oraj Nasıl Oluşur ?
Yaz aylarında sabah saatlerinde yeryüzü aniden ısınmaya başladığında belli bir yoğunlaşma seviyesinde bulutlar oluşur.Bu bulutlar yapı bakımından çok zayıf ve kümülonimbus değildir.Bu bulutlar kümülüs bulutlarıdır.Kümülüsler gün içerisinde sıcak hava,rüzgar gibi etkenlerle gelişir ve kümülonimbus halini alır. (Çoğu kümülüs bulutunun kümülonimbus olamadan anvil veya virga olduğu doğrudur, o bulut ömrünü tamamlamış sayılmaktadır.) Kümülonimbus bulutları eğer havada sabahtan akşam saatlerine kadar asılı kaldıysa %90 ihtimalle o gece oraj oluşacak demektir.
Kümülonimbus bulutlarının içinde gün boyunca güneş ışığı aldıysa (ısınan hava yükseldiyse) sürekli bulutun içinde hava akışı olur ve bulut elektrik yükleri almaya başlar. Akşama doğru, bulutun üst katmanları pozitif (+),alt katmanları negatif (-) yük aldığında bu yükler arasında bir hava kanalı oluşur ve oraj başlar (gece saatlerine denk gelmektedir.). Orajlar gündüz de olabilir.
Genelde gece orajları şöyle olur (bir gözlemcinin gözlemi):
“…Gece havada seçilebilen tek bir bulut vardı. Bulut,uçaklar için korku yaratan kümülonimbus bulutundan başkası değildi. Havada hafif bir rüzgar vardı. Rüzgar bir anda sertleşti ve buluttan parlama geldi. Bulutun o bembeyaz, pamuk gibi görüntüsünü rahatlıkla görebiliyordum. Fakat alt kısmı korkunç bir derecede siyahtı. Parlamalar devam ederken, hiç gökgürültüsü duymuyordum. Bildiğimiz hiçbir şimşeğe benzemiyordu. Neden acaba diye sormaya başladım. Fakat yanıtı uzun zaman bulamamıştım…”
xxxx
Bir başka anlatımla ORAJ:
Oraj ya da gök gürültülü fırtına, çoğunlukla şimşek ve gök gürültüsü ile yağmur veya dolu eşliğinde görülen bir hava olayı.
Meteorolojide İngilizce thunderstorm kavramından oluşturulmuş TS kısaltması ile gösterilir.
Oraja kümülonimbüs bulutları neden olur. Genellikle güçlü rüzgarlar ve şiddetli yağmur eşlik eder. Bazı durumlarda kar veya dolununda eşlik ettiği görülebilir. Yağışsız orajlarda ise hiç yağış görülmez. Doluya sebep olanlar dolu fırtınası olarak da adlandırılır. Şiddetli orajlar dönebilir. Bunlar süper hücre olarak adlandırılır.
Oluşumu:
Oraj oluşması için gerekli olan şartlar şunlardır:
- Yoğun kararsızlık
- Yüksek nem oranı
- Tetikleyici (katalizör):
- Hava kütlesini yukarı zorlayan bir cephe
- Hava kütlesini yukarı zorlayan bir dağ
- Yeryüzü ile temastaki havanın iyice ısınması
- Kutupsal (polar) bir hava kütlesinin düşük enlemlere doğru hareket ederken ısınması
- Konversiyon
