Küresel ve bölgesel politikalar, gittikçe karmaşıklaşan UA ilişkiler
Günümüzün en önemli siyasal yaklaşımları genellikle ulus-devlet üzerinden gelişiyor. Bir devletin içerik durumu olan “ulus-devlet” kendisini var ederken çeşitli politikaları gerçekleştirmek için çaba sarfediyor. Bu ulus-devlet formu etkinliğini gerçekleştirme yolunda diğer devlet sistemlerini kendisine örnek almadan yoluna devam etmek istiyor. Böylelikle ulus-devletler UA* sistemin önemli rollerinden birini üstleniyor.
Küresel siyasal genellikle ulus-devlet üzerinden yürüdükçe siyasal doğal olarak UA bir yapıya doğru kayıyor. UA ilişkiler formunda tanımlayabileceğimiz siyasal içerisinde devletler arkalarına aldıkları ulusun üzerinden politikalarını gerçekleştirme yolunda çaba sarfediyor.
Devletlerin öncelikli aktörler olarak var oldukları UA yapı veya sistem kendi gerçekliklerini oluşturuyor. UA yapı birçok devlet ve devlet olmayan organizasyonlar (NGO) üzerinden kendini gerçekleştiriyor.
UA sistem ve ilişkiler modern devlet sisteminin kurulmaya başlandığı 1648 den beri devletlerin dış politikalarında kendi pozisyonlarını alıyorlar. İlk başlarda görece olarak daha tahmin edilebilir olan UA ilişkiler ve sistem zaman içinde ilerledikçe ve daha çok sayıda devlet uluslararasılaştıkça UA yapı küreselleşme bağlamınıda içererek gittikçe karmaşık hale geliyor.
Artık birçok devletin etkin olmaya çalıştığı bölgesel ve küresel siyasalın konuları kendilerine daha çok yer buluyorlar. Doğal olarak gerçekleşen karmaşıklık ise bölgesel-küresel politikaların yapımını ve bu yapıların sağlıklı olarak yönetilmesini zorlaştırıyor.
Siyasal UA ilişkiler düzeyinde ilerlerken bir soru kendiliğinde doğuyor: Karmaşıklığı oluşturan faktörler nelerden oluşuyor? Bu soruya şöyle cevap verebilmek akla daha yatkın oluyor. Evet küresel ve küresellik bir çok siyasalın belirlenmesinde gerçekten önemli bir rol oynuyor fakat bu bağlam içerisinde UA bölgesel politikaların kendine gitgide daha fazla yer bulduğu da söylenebiliyor.
*UA: Uluslararası
Hangi bölgeler bölgesel siyasal açısından daha önemli bir yer alıyor?
ABD’nin Güney Amerika ile ilişkileri, Kuzey Amerika’da ABD ve Kanada arasında uyumlu olarak görülen ilişkiler, Batı Avrupa ile Doğu Avrupa arasında gerçekleşen uyum çabaları, ABD ve Batı Avrupa’nın Rusya ile karşılıklı gelişen ilişkileri bir bölgesellik üzerinden okumak olasıdır.Üstelik en önemli, canlı ve can yakıcı bölgesel politikaların geliştiği Ortadoğu’yuda unutmamak gerekir. Burada biz biraz da Ortadoğu üzerinden yürüyen bölgesel politikaları dikkate alalım ve burada olanları ABD, Rusya ve Türkiye üzerinden okumaya çalışalım.
Ortadoğu bize ne anlatıyor?
Girift ve karmaşık politikalar perspektifinde Ortadoğu önemli bir yerde bulunuyor. Sıcak çatışmaların ve uyumsuzlukların merkezi olarak Ortadoğu UA bölgesellik ve karmaşıklık içinde UA siyasalın anlaşılması konusunda çok önemli bir yer olarak varlığını sürdürüyor.
Bütün devletlerin ve devlet dışı aktörlerin güç kazanma savaşlarına tanıklık eden Ortadoğu, aynı zamanda siyasalı merak edenler açısından çok önemli bir örneği teşkil ediyor.Ortadoğu’da birçok devlet ve devlet dışı siyasal aktör arasında gelişen çatışmalar, gerginlikler ve anlaşmazlıklar perspektifinde bölgesel UA ilişkilere baktığımızda gördüklerimizden biri gitgide artan karmaşıklıkta idealist politikaları uygulamanın ne kadar zor olduğudur. Reel politikin tamamlayıcısı olarak realist bakış açılarını uygulayan Ortadoğu ülkeleri güç yarışlarına ara vermeyi bir an olsun bile istemiyorlar veya akıllarından geçirmiyorlar. Böyle bir durum içerisinde Suriye örneği UA bölgesel siyasetin karmaşıklığını bize daha iyi anlatıyor.
Günümüz Ortadoğu’sunun en önemli siyasal aktörleri olarak ABD, Rusya ve Türkiye
Özellikle Suriye’de gelişen siyasal çatışmaların oluşturduğu karmaşıklığı daha doğru anlamak için bölgede ve özellikle Suriye’de kimlerin hangi rolleri oynadığını daha iyi anlamak gereklidir.ABD, Rusya ve Türkiye ne istemektedir? Hangi ülkenin çıkarları bir diğer ülke ile çatışmaktadır? Kimler arasında ittifak arayışları, kimler arasında uzlaşmaz çıkar çatışmaları vardır? Büyük güçler ile yerel güçler arasında nasıl bir ilişki vardır? Günümüz UA ilişkiler perspektifinden bakıldığında Suriye’de olan siyasal çatışmalar, bölgesel mi yoksa küresel sorunlar olarak mı algılanmalıdır?
Türkiye’nin hem Suriye hem de Ortadoğu politikalarında durumu ve konumu nedir?
Egemen bir devlet olma iddiasındaki Türkiye, sınır komşusu olduğu Suriye’de olanlarla doğrudan ilgili olmak istediğini söylemekte haklıdır. Bu durum ne kadar bir diğer ülkenin içişlerine karışma şeklinde algılanmalıdır? Bunun cevabını günümüzün güncel politikaları içerisinde verebilmek gittikçe zorlaşıyor. Türkiye kendi ülkesinde kendi vatandaşlarına askeri güç uygulayan Esad’ın Suriye rejimine karşı bir girişimde bulunması ne kadar bağımsız bir ülkenin içişlerine karışmak olarak yorumlanabilir?
Türkiye kendisine tehdit oluşturan Suriye’deki sorunları kendi ülkesine problem olmasını engellemek kaygısıyla Suriye’ye doğrudan olmasada müdahale etmeyi meşru ve doğru buluyor.
Türkiye’nin bu durumunun haksız olduğunu söyleyebilmek zor. Egemen bir devlet olarak Türkiye kendi sınırlarının hemen yakınında gelişen anlaşmazlık ve çatışmaların kendi ülkesine olumsuzluk olarak yansımasından haklı olarak çekiniyor ve Suriye’ye müdahaleyi ÖSO üzerinden gerçekleştirmek istiyor. Bu noktada da sanki ABD’nin Suriye’deki çıkarlarıyla çatışıyor.ABD’nin açıkça YPG ile kendi politikalarını uygulamasını halkı olarak Türkiye istemiyor. Kendisinin terör örgütü olarak algıladığı YPG’nin UA destek görmemesini istemek Türkiye açısında rasyonel bir eylem olarak algılanabilir.
ABD’nin politikaları neye işaret ediyor?
ABD 11 Eylül den sonra Ortadoğu ve özellikle Irak-Suriye içinde gelişen siyasal durumlara doğrudan müdahale etmeyi kendi açısından doğru buluyor. ABD’nin bölgedeki en büyük sıkıntısı devletlerden değil “terörist” organizasyonlardan geldiği söylenmektedir. Özellikle Rusya’nın müdahil olduğu yerlerdeki siyasal durumlara müdahale etmesi ABD’nin soğuk savaş sonrası UA ilişkiler tutumlarından bir tanesidir. ABD Rusya’yı hala bir tehdit olarak görmektedir ve Rusya’nın müdahil olduğu bütün siyasal alanlara müdahale etmeyi kendi haklılığı içerisinde göstermektedir.
ABD’nin bu bölgeye doğrudan müdahil olmasının siyasal meşruluğu başka bir tartışma konusudur fakat bu durum ve ABD’ye gelen eleştiriler ister istemez ABD’nin operasyon yapabilme gücünü olumsuz olarak etkiliyor. Belki de bu yüzden ABD bölgede YPG’yi kullanmak istiyor. ABD’nin ulusal çıkarlarını kendisinden uzak bir ülkede aramaya çalışması ve bir devletin kendisinden başka bir organizasyonu kendi çıkarları doğrultusunda kullanması mantıksız gelmiyor. En çok fayda getirecek savaş kendin savaşmadan kazandığın savaştır düşüncesi doğruluğunu belki burada da gösteriyor.
Türkiye ve ABD’nin Suriye ve Irak’ta yapmak istedikleri, iki ülke arasında olsa bile, bu durumun oluşturduğu UA politikaların ne kadar karmaşıklığa doğru evrildiğini görmek açısında iyi bir örnek oluyor.
Rusya’nın bölgedeki çıkarları nelerdir? Neden Rusya Suriye’de doğrudan müdahalecilik kartını oynuyor?
Rusya soğuk savaş sonrasındaki toparlanma sürecinde kendisini yine önemli bir UA aktör olarak tanımlamak istiyor. Bu bağlamda kendi bölgesine de yakın olabilecek durumlara doğrudan müdahil olmayı doğal bir hak olarak görüyor. Fakat aynı zamanda ideolojik yakınlığıdan dolayı, kısmen de ABD’nin karşısında bir yerde pozisyon almayı istediğiniden Esad rejimi tarafında yer alarak Suriye’nin geleceğini Esad üzerinden gerçekleştirmeye çalışıyor. Bu konuda da Rusya’nın bölgede ne yaptığını sorgulayabilirsiniz. Fakat reel politik perspektifinden Rusya’nın da bölgede oynadığı rol kendi içerisinde rasyonel görünebiliyor. Rusya ve ABD’nin ortak kötü olarak belirledikleri “terörist” yapılara operasyonlar uygulayarak terörizmi engellemeye çalışmaları da kendi içinde bir anlam bulabiliyor. Fakat Rusya ve ABD’nin bu ortak çabalarının, ilerde aralarında bir ittifak kurmaya yetebileceğini söylemek zor olsa gerek.
Karmaşıklaşan politikalar üzerinden aktörlerin siyasetlerini yorumlama
Yukarıda da belirttiğimiz gibi UA siyasal gittikçe daha fazla aktör tarafından daha fazla bölgede çok farklı politikalar üzerinden yürüyor. Bu doğrultuda Suriye ve Ortadoğu üzerindeki politikalarda etkili olmaya çalışan devletlerin çıkarlarının ne kadar karmaşıklaşabileceği ülkeler üzerinden verilen spesifik örneklerde de görülebiliyor.
UA siyasetin karmaşıklığı içinde daha fazla rol almaya hazırlanan devletleri nasıl bir gelecek bekliyor? Bu soruya cevap yine UA ilişkilerin kendisinde bulunuyor. Bir kere şunu düşünmek gerekir; bugünden kestiremeyeceğimiz gelişmeler her an kendilerine bir yer bulabilir. Çok daha fazla çıkar çatışması ve çok daha fazla ittifak gündeme gelebilir. Siyasal aktörler arttıkça siyasal aktörler arasında gelişecek ilişkiler, ister doğrudan, ister askeri yöntemlerle, isterse de diplomasinin özenli dilinde yer bulsun, UA ilişkilerde özellikle bölgesel politikaların boyutu daha girift bir hale gelerek kendisine UA sistem içerisinde yer bulacaktır. Böyle durumlarda geleceği tahmin etmek zorlaşacak ve geleceğin getireceği yeni ve farklı siyasal eylemler kendi içerisinde yer alacaktır.
BERK ÜNLÜ
Kaynak: https://berkofmind.wordpress.com/
