UYGUR TÜRKLERİNDE KAPILARIN DİLİ
Çin yönetimi için ‘Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ olan Uygur Türklerinin Anayurdu ‘Doğu Türkistan’ Türkler için çok değerli tarihi eserler yanında ilginç gelenekleri devam ettiriyor.
Doğu Türkistan’ın Kaşgar kenti de Orta Asya’da tarihi dokusuyla geleneksel kentlerden biri olma özelliğini koruyor.
Kaşgar’ın merkezindeki tarihi bölge ‘Eski Kent’i gezerken Uygurlarda oyma motifli birbirinden güzel tarihi kapıların da bir dili olduğunu öğrendim.
Kapıların dili eve gelen kişileri daha dışarıdayken eve girmeden uyarılar içeriyormuş.
Şöyle;
Bir evde kapının iki kanadı kapalıysa yabancı ya da ailece tanınmayan bir erkeğin eve girmesini önlemek için evdeki kadının ‘Kocam evde yok’ veya evde ‘Evde erkek yok’ demekmiş.
Kapının tek kanadı açıksa gelenlere ‘Kocam evde’ veya ‘Evde erkek var’,
kapının iki kanadı açıksa ‘Evde misafir var’,
Kapıdaki ‘Büyük demir halka’ çalındığında evdeki kadın kocasının veya aileden bir erkeğin geldiğini ‘Küçük demir halka’ ile kapı çalındığında ise kapıyı bir kadının çaldığı anlaşılıyormuş.
Bunları dinleyince Uygur Türklerinin gelenekel olarak kadına ve ev mahremiyetine ne kadar önem verdiklerini anlıyoruz.
Uygur kültürüyle antik İslam mimarisinin mirası olan ve fakir insanların yaşadığı bu küçük bölgedeki yüzyıllık eski evlerin arasında tam 40 küçük Cami var ve hemen hemen herkes birbirini tanıyor.
Eski Kent dedikleri bölge şehrin ortası çok katlı evler, rezidanslar yok.
Çocuklar kapı önlerinde sokaklarda oynuyor.
Muammer Elveren
